Μέγας Αλέξανδρος - η Μάχη στον Γρανικό ποταμό

Η ΜΑΧΗ ΣΤΟΝ ΓΡΑΝΙΚΟ ποταμό. 

Η Μάχη τού Γρανικού ποταμού ήταν πρώτη σύγκρουση 
τού εκστρατευτικού σώματος του Αλέξανδρου Γ΄ (Μεγάλου Αλεξάνδρου) 
που δόθηκε παρά τον Γρανικό ποταμό το 334 π.Χ. 
με συγκεντρωμένη την στρατιωτική δύναμη 
τής αυτοκρατορίας τών Αχαιμενιδών (τών Περσών) 
γύρω από τη Ζέλεια τής Φρυγίας στον Ελλήσποντο, 
με στρατηγό τον Αρσίτη, τον σατράπη τής Φρυγίας 
και πολλούς επιφανείς Πέρσες, 
όπως ο Σπιθριδάτης, ο σατράπης τής Λυδίας και τής Ιωνίας, 
ο Φαρνάκης, ο αδελφός τής γυναίκας τού Δαρείου, 
ο Ατιζύης, ο Σαυάκης σατράπης τής Αιγύπτου και άλλοι. 

Η τελική έκβαση της μάχης αυτής και η νίκη τού Αλέξανδρου 
παρείχε στρατηγικής σημασίας πλεονέκτημα για την προέλαση 
τού Ελληνικού Εκστατευτικού Σώματος στη Μικρά Ασία. 

Αν οι Πέρσες έστελναν έγκαιρα τον στόλο τους στον Ελλήσποντο, 
θα μπορούσαν πιθανώς εξαρχής να αποτρέψουν τον επερχόμενο κίνδυνο. 
Ωστόσο, φαίνεται πως στα πρώτα βήματα τής Μακεδονικής Εκστρατείας 
οι Πέρσες έκαναν κάποια σφάλματα στρατηγικής. 
Όταν ο Αλέξανδρος αποβιβάστηκε στην Ασία, 
υπήρχε ήδη εκεί συγκεντρωμένη αξιόλογη περσική δύναμη. 
Επιπλέον ο Μέμνων ο Ρόδιος προσπάθησε 
να αποτρέψει τους Πέρσες ηγεμόνες από οποιαδήποτε μάχη, 
συμβουλεύοντάς τους να περιοριστούν στην Ασία 
σε απλή άμυνα και να ακολουθήσουν την τακτική της καμένης γης, 
καταστρέφοντας όσο είναι δυνατόν την περιοχή, 
παρεμβάλλοντας εμπόδια στην προέλαση του εχθρού. 
Τους συμβούλευσε, επίσης, να μεταφέρουν τον πόλεμο στην Ελλάδα, 
στέλνοντας με τον στόλο ισχυρή πεζική δύναμη 
αφενός για να προσβάλλουν τον Αλέξανδρο στην ίδια του τη χώρα, 
αφετέρου στηρίζοντας πόλεμο αντιπερισπασμού των νότιων Ελλήνων 
στην κάτω από τις Θερμοπύλες νότια Ελλάδα.
Ο Μέμνων, ωστόσο, δεν εισακούστηκε για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας 
και οι Πέρσες αποφάσισαν να περιμένουν τον Αλέξανδρο 
κοντά στις όχθες του Γρανικού ποταμού. 

Όταν πληροφορήθηκε ο Αλέξανδρος 
ότι οι Πέρσες είχαν παραταχθεί, 
διέταξε τον στρατό του να προετοιμαστεί 
για μάχη εκ παρατάξεως με τον εχθρό. 
Φθάνοντας στον ποταμό, διαπίστωσε ότι ο περσικός στρατός 
κατείχε την απόκρημνη ανατολική του όχθη. 
Ο Γρανικός, μικρός ποταμός που πήγαζε στα όρη της Μικρής Φρυγίας, 
είχε πλάτος στο σημείο της μάχης από 20 έως 40 μέτρα. 
Τα λιωμένα χιόνια του Μαΐου έκαναν μεν το ρεύμα του ορμητικό 
αλλά το βάθος του ήταν μικρό και δε χρειαζόταν γεφύρωση. 
Το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν η απόκρημνη ανατολική όχθη τού ποταμού,
αυτή που κατείχαν οι Πέρσες, που δεν επέτρεπε 
την εύκολη πρόσβαση στους επιτιθέμενους. 

Ο Παρμενίων συμβούλευσε τον Αλέξανδρο να αναβάλλει την Μάχη.
Ο Αλέξανδρος, θεώρησε, παρατηρώντας την περσική παράταξη 
ότι με μάχη εκ παρατάξεως είχε υπέρ του όλες τις πιθανότητες 
και αποφάσισε να μη δώσει οποιαδήποτε ευκαιρία 
οπισθοχώρησης στους Πέρσες κατά τη διάρκεια της νύχτας. 
Σύμφωνα με τις εντολές του στο κέντρο τής δύναμης 
βρίσκονταν οι έξι τάξεις τής φάλαγγας 
με στρατηγούς τον Περδίκκα, τον Κοίνο, τον Αμύντα, 
τον Φίλιππο, τον Μελέαγρο και τον Κρατερό.
Δεξιά τής φάλαγγας ήταν παρατεταγμένοι οι υπασπιστές 
υπό τον Νικάνορα τού Παρμενίωνα. 
Κατόπιν έρχονταν οι σαρισοφόροι, οι Παίονες 
και η ίλη τών συμμάχων από την Απολλωνία υπό τον Σωκράτη, 
και όλων αυτών στρατηγός ο Αμύντας τού Αρραβαiου. 
Μαζί τους ήταν συνταγμένοι οι υπόλοιποι σύμμαχοι, 
οι τοξότες και οι Αγριάνες ακοντιστές, όλοι υπό τον Φιλώτα, 
διαμορφώνοντας το δεξιό κέρας της παράταξης. 
Οι αριστερές πλευρές της φάλαγγας 
προστατεύονταν από τρεις διαφορετικές μοίρες του ιππικού. 
Πρώτοι συντάχθηκαν οι Θράκες υπό τον Αγάθωνα, 
κατόπιν οι σύμμαχοι ιππείς υπό τον Φίλιππο τού Μενέλαου 
και τέλος οι Θεσσαλοί ιππείς υπό τον Κάλλα τού Αρπάλου, 
διαμορφώνοντας το αριστερό κέρας. 
Ο ίδιος ο Αλέξανδρος ανέλαβε τη στρατηγία τής δεξιάς πτέρυγας, 
και έδωσε την αριστερή στον Παρμενίωνα. 

Στην αντίπερα όχθη παρατάχθηκε 
κατά μήκος τού ποταμού το περσικό ιππικό 
δεξιά οι Μήδοι και οι Βακτριανοί υπό τον Ρεομίθρη, 
αριστερά ο Μέμνων και οι γιοι του, 
μαζί με τον Αρσαμένη και τους ιππείς τους 
και στο μέσο οι Παφλαγόνες και οι Υρκανοί, 
υπό την αρχηγία τού Αρσίτη και τού Σπιθριδάτη. 
Το περσικό, το ασιατικό και το ελληνικό πεζικό 
παρατάχθηκαν λίγο πιο πίσω, ως επιφυλακή, 
γιατί οι εχθροί ήθελαν κυρίως με το ιππικό 
να αντιταχθούν στη διάβαση τού Αλέξανδρου. 
Η τακτική δύναμη των Περσών 20.000, περίπου, 
συγκροτείτο από ιππείς Μήδους, 
Βακτριανούς, Υρκανούς, Καππαδόκες και Παφλαγόνες ιππείς 
και άλλους τόσους Έλληνες μισθοφόρους. 
Ως προς το πλήθος βέβαια το ιππικό ήταν υπέρτερο τού ελληνικού, 
ενώ αντίθετα το πεζικό, συγκροτημένο κυρίως από έλληνες μισθοφόρους, 
ήταν κατώτερο τού ελληνικού, τουλάχιστον κατά τον Αρριανό, 
σύμφωνα με τον οποίο το μεν ιππικό έφθανε συνολικά στους 20.000, 
το δε πεζικό άλλες 20.000• γιατί άλλοι, αναφέροντας απίθανα πράγματα, 
ανεβάζουν τους εχθρούς γύρω στους 110.000, 
ο δε Ιουστίνος και στους 600.000. 

Για κάμποση ώρα, σύμφωνα με την αφήγηση του Αρριανού, 
τα αντίπαλα στρατεύματα στέκονταν σιωπηλά 
και αντιμέτωπα στις όχθες του ποταμού, 
γεμάτα αγωνία για το μέλλον.
Οι Πέρσες περίμεναν να μπουν οι Μακεδόνες στο νερό, 
για να τους επιτεθούν καθώς θα προσπαθούσαν. 
Ο Αλέξανδρος πήδησε πάνω στ’ άλογο, 
κάλεσε τους άνδρες του να τον ακολουθήσουν 
και να δείξουν την παλικαριά τους 
και διέταξε να μπουν πρώτοι στο ποτάμι οι πρόδρομοι ιππείς, οι Παίονες 
υπό την ηγεσία του Αμύντα, τού γιου τού Αρραβαίου, 
ένα τάγμα πεζικού και πριν απ’ όλους η ίλη τού Σωκράτη, 
που κατά τύχη οδηγούσε εκείνη την ημέρα ολόκληρο το ιππικό, 
υπό την ηγεσία του Πτολεμαίου, του γιου τού Φίλιππου. 
Ο ίδιος μπήκε στο ποτάμι οδηγώντας τη δεξιά παράταξη 
κάτω από τους ήχους των σαλπίγγων και τις ιαχές προς τον Ενυάλιο Άρη. 
Προχωρούσαν λοξά, όπως τους τραβούσε το ρεύμα, 
για να μην πέσουν πάνω τους οι Πέρσες παραταγμένοι σε σειρά, 
καθώς θα έβγαιναν, αλλά να τους χτυπήσει ο ίδιος όσο γινόταν κατά μέτωπο. 

Οι Πέρσες άρχισαν να ρίχνουν ακόντια 
στο σημείο όπου βγήκαν οι πρώτοι στρατιώτες τού Αμύντα και τού Σωκράτη. 
Εκείνοι που βρίσκονταν στο ψηλό σημείο της όχθης έριχναν μέσα στο ποτάμι 
κι όσοι βρίσκονταν χαμηλότερα κατέβαιναν μέσα στο νερό. 
Οι ιππείς συγκρούονταν, καθώς οι Μακεδόνες έβγαιναν από τον ποταμό 
και οι Πέρσες τους εμπόδιζαν. 
Οι πρώτοι πολεμούσαν με τα δόρατα και οι δεύτεροι έριχναν ακόντια. 
Οι Μακεδόνες σε τούτη την πρώτη επίθεση έχαναν χρόνο και είχαν αρκετές απώλειες, 
καθώς αμύνονταν από αβέβαιο σημείο στο ποτάμι και οι Πέρσες βρίσκονταν ψηλότερα. 
Σε αυτό το σημείο είχε παραταχθεί άλλωστε 
και το πλέον αξιόμαχο τμήμα τού περσικού ιππικού. 
Μαζί του πολεμούσαν ο Μέμνων και τα παιδιά του. 
Οι πρώτοι Μακεδόνες που συγκρούστηκαν με τους Πέρσες πολέμησαν θαρραλέα, 
σώζοντας και τους υπόλοιπους που στράφηκαν προς τον επερχόμενο Αλέξανδρο. 
Εκείνος, οδηγώντας τη δεξιά παράταξη, επιτέθηκε πρώτος στους Πέρσες, 
στο σημείο που το ιππικό τους ήταν πυκνότερο και βρίσκονταν οι ηγεμόνες τους. 
Στο μεταξύ, οι μακεδονικές φάλαγγες περνούσαν σχετικά εύκολα, η μια μετά την άλλη. 
παρά το γεγονός ότι η μάχη διεξαγόταν πάνω στα άλογα, 
έμοιαζε περισσότερο με μάχη πεζικού. 
Τα άλογα συμπλέκονταν, οι στρατιώτες πολεμούσαν σώμα με σώμα, 
οι Μακεδόνες προσπαθούσαν να σπρώξουν τους Πέρσες από την όχθη στην πεδιάδα, 
οι Πέρσες προσπαθούσαν να εμποδίσουν τους Μακεδόνες 
να βγουν και να τούς ρίξουν πάλι στο ποτάμι. 

Έσπασε πάνω στη μάχη το δόρυ τού Αλέξανδρου. 
Ζήτησε άλλο από τον Αρέτη, ένα νεαρό τής βασιλικής ακολουθίας. 
Σε δύσκολη θέση εκείνος, γιατί είχε σπάσει και το δικό του δόρυ 
και πολεμούσε σκληρά με το σπασμένο, 
το έδειξε στον Αλέξανδρο και τού φώναξε να ζητήσει άλλο. 
Τελικά κάποιος από τους συμμάχους, ο Κορίνθιος Δημάρατος τού έδωσε το δικό του. 
Εκείνος το πήρε και μόλις είδε τον γαμπρό τού Δαρείου, τον Μιθριδάτη, 
να προσπαθεί να τους εμβολίσει με ένα τμήμα ιππικού, 
έτρεξε ο ίδιος μπροστά από τους άλλους και τον διαπέρασε με το δόρυ του. 
Τότε ο Ροισάκης επιτέθηκε στον Αλέξανδρο 
και τον χτύπησε με την πάλα στο κεφάλι, σχίζοντας το κράνος του. 
Ο Αλέξανδρος τον σκότωσε, χτυπώντας τον στο στέρνο 
και διαπερνώντας με το δόρυ τον θώρακα του. 
Ο Σπιθριδάτης στο μεταξύ πλησίαζε τον Αλέξανδρο 
από πίσω κρατώντας υψωμένη την πάλα. 
Τον πρόλαβε, όμως, ο Κλείτος, ο επονομαζόμενος Μέλας 
και τον χτύπησε στον ώμο, κόβοντάς του το χέρι. 

Οι Πέρσες και τα άλογά τους βάλλονταν από παντού. 
Τούς χτυπούσαν τα δόρατα, τους έσπρωχναν οι ιππείς ανακατεμένοι με τους ψιλούς. 
Έτσι τράπηκαν σε φυγή, πρώτα στο σημείο όπου πολεμούσε ο Αλέξανδρος. 
Μόλις έσπασε το κέντρο, παρέλυσαν και οι δύο πτέρυγες και τράπηκαν σε άτακτη φυγή. 
Σκοτώθηκαν περίπου χίλιοι Πέρσες ιππείς. 
Η καταδίωξη δεν κράτησε πολύ, 
γιατί ο Αλέξανδρος στράφηκε εναντίον τών μισθοφόρων. 
Το πυκνότερο τμήμα τους είχε κρατήσει την αρχική του θέση,
γιατί η απρόσμενη εξέλιξη της μάχης τους έκανε να τα χάσουν. 
Ο Αλέξανδρος οδήγησε εναντίον τους τη φάλαγγα 
και διέταξε τους ιππείς να τους περικυκλώσουν.
Τους κατέσφαξε μέσα σε λίγη ώρα, δεν σώθηκε κανένας, 
εκτός αν κάποιος τρύπωσε ανάμεσα στους νεκρούς. 
Περίπου δύο χιλιάδες πιάστηκαν αιχμάλωτοι. 
Σκοτώθηκαν πολλοί ηγεμόνες τών Περσών, 
ο Νιφάτης, ο Πετήνης, ο σατράπης τής Λυδίας Σπιθριδάτης, 
ο ύπαρχος της Καππαδοκίας Μιθροβουζάνης, ο γαμπρός τού Δαρείου Μιθριδάτης, 
ο γιος του άλλου Δαρείου (τού γιου τού Αρταξέρξη) Αρβουπάλης, 
ο κουνιάδος του Δαρείου Φαρνάκης, ο αρχηγός των μισθοφόρων Ωμάρης. 
Ο Αρσίτης κατέφυγε μετά τη μάχη στη Φρυγία, 
όπου αυτοκτόνησε θεωρώντας τον εαυτό του υπαίτιο της συμφοράς των Περσών. 

Σὐμφωνα με τον Peter Green, δύο ήταν οι μάχες στον Γρανικό. 
Με πηγές τον Διόδωρο και τον Πτολεμαίο τον σωματοφύλακα,
υποστηρίζει πως έφθασαν στον Γρανικό απόγευμα,
ο Παρμενίωνας συμβούλευσε αναμονή 
μα ο Αλέξανδρος διέταξε επίθεση και όρμησε επικεφαλής της βασιλικής ίλης. 
Η επίθεση, βιαστικά οργανωμένη αποκρούσθηκε.
Οι σχετικά λίγοι νεκροί που αναφέρονται αξιώθηκαν αγαλμάτων 
ακριβώς γιατί επιτέθηκαν, ενώ πολλοί δίστασαν.
Το επόμενο πρωί επαναλήφθηκε η επίθεση με την γνωστή περιγραφή και επιτυχία. 

Από τους Μακεδόνες κατά την πρώτη επίθεση σκοτώθηκαν είκοσι πέντε σύμμαχοι. 
Ο Αλέξανδρος ανέθεσε στον Λύσιππο, 
τον μόνο γλύπτη που είχε το δικαίωμα να κάνει και τη δική του προτομή, 
να τους φτιάξει χάλκινες προτομές, οι οποίες στήθηκαν στο Δίο. 
Σκοτώθηκαν ακόμη περίπου εξήντα ιππείς και τριάντα πεζοί. 
Ο Αλέξανδρος τους έθαψε την επόμενη μέρα με τα όπλα τους και άλλα κτερίσματα. 
Απάλλαξε ακόμη τους γονείς και τα παιδιά τους, που βρίσκονταν στην πατρίδα, 
από τους φόρους για τη γη και την περιουσία τους, 
καθώς και από άλλες προσωπικές υπηρεσίες. 
Φρόντισε ιδιαίτερα τους πληγωμένους 
τους επισκέφτηκε όλους, εξέτασε τα τραύματά τους, 
τούς ρώτησε πού πληγώθηκαν 
και τους άφησε να διηγηθούν τα κατορθώματά τους 
και να περηφανευτούν για αυτά. 
Έθαψε ακόμα τους αρχηγούς τών Περσών 
και τους Έλληνες Μηδίσαντες μισθοφόρους, 
που πολέμησαν στο πλευρό των βαρβάρων. 
Όσους απ’ αυτούς έπιασε αιχμαλώτους 
τούς έστειλε αλυσοδεμένους στη Μακεδονία 
σε καταναγκαστικά έργα, γιατί όντας Έλληνες 
και παραβιάζοντας τις κοινές αποφάσεις τών Ελλήνων 
πολέμησαν στο πλευρό των βαρβάρων. 

Ακόμη, έστειλε στην Αθήνα 
τριακόσιες περσικές πανοπλίες ως αφιέρωμα στην Ακρόπολη. 
Διέταξε μάλιστα να γραφεί το παρακάτω επίγραμμα. 
«Αλέξανδρος ο Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων 
από των βαρβάρων των την Ασία κατοικούντων». 
Το παραπάνω επίγραμμα αποτελεί 
απόδειξη περί κοινού έθνους τών Ελλήνων.